Paradoks Analitik Düşünce
Sorunlar karşısında hızlı ve pratik bir şekilde çözüm bulabilme yeteneğidir. Metodolojik bir sisteme dayalı olarak karmaşık problemler küçük parçalara bölünerek yönetilebilir hale getirilir. Bütünü anladıktan sonra küçük parçalara ayırmak yönetilebilirliğin en kolay yoludur. Bilgi toplama, analiz, inceleme, parçalara ayırma, karar verme ve problem çözme aşamalarından oluşur. Eleştirel yaklaşım, analiz etme, araştırma yapma ve problem çözme gibi teknikler kullanılır.
İş ilanlarında sürekli analitik düşünebilme kriteri aranır. Bunun sebebi iş hayatında yaşanan sorunların hızlı ve pratik bir şekilde çözülmesi gerekliliğidir.
Diyalektik Düşünce
Diyalektik, kelime itibari ile diyalog ve etik anlamı gelir ve fikirlerin mantıksal tartışmasına dayanır. Karşıt güçlerle ilgilenir veya onlar aracılığıyla hareket eder. Tez olarak herhangi bir düşüncenin kendi içinde taşıdığı çelişkisi ile ortaya çıkan antitez sonucunda bir sentez olarak ortaya yeni bir düşünce çıkarmadır.
Diyalektik Düşünce, akıl yürütme yolu ile doğruya ulaşma yöntemidir. Diyalektik, bazen Diyalektik Mantık olarakta kullanılarak bir tür mantık olduğu düşünülür. Mantıksal düşünme ile temel ayrımı, Diyalektik Düşüncenin karşıtlar arasındaki çelişki ve gerilimi her şeyin temel bir özelliği olarak görmesidir. (Ayrıca mantık ispat yöntemi olarak kullanılabilen ve nasıl kullanılabileceğini kurallara bağlayan sembolik bir dildir.)
Aşağıda iki çelişik önerme yer almaktadır;
Bazı menekşeler mordur.
Hiçbir menekşe mor değildir.
Bu iki önermeden biri doğru ise diğer yanlıştır.
Karşı iki önerme ise;
Bütün kediler siyahtır.
Hiçbir kedi siyah değildir.
Bu iki önermede yanlıştır.
Ayrıca, diyalektik düşünce bilgideki sürekli gelişmeyi temsil eder, örnek vermek gerekirse elde edilen sentez bir tez olarak kabul edilir ve yeni bir antitez ile tekrar bir senteze ulaşılır.
Diyalektik materyalist ise politik felsefede yer alan, siyasi ve tarihsel olayların toplumsal güçlerin çatışmasından kaynaklandığını ve bir dizi çelişki ve bunların çözümleri olarak yorumlanabileceğini bir Marksist teoridir. Teoriye göre çatışmalar maddi ihtiyaçlardan kaynaklanır.
Diyalektik Düşünce örnekleri,
Diyalektik Düşünceyi daha anlaşılır kılması açısından en basit örneğiyle Çin’in sembolü olan Yin -Yang’a benzetebiliriz. Sembolde yin (karanlık) ve yang (parlak) iç içe geçmiş ve birlikte bir bütün oluşturmuşlardır. Yin ayrıca yang’ın küçük bir bölümünü içerir ve yang da, yin’in küçük bir bölümünü içerir. Böylece, Yin ve Yang karşılıklı olarak kurucu niteliktedir ve her birinin ne olduğu diğerine bağlıdır. Birlikte, parçalarının toplamından daha büyük bir bütün oluştururlar.
İndüktif Düşünce
Tümevarım yani özelden genele giderek çıkarım yapan düşünce yöntemidir.
İndüktif düşünceye örnekler,
Umay tenis maçında ayağını kırdığı için sakattır, o halde spor yapamaz.
Esra Trabzonludur. Trabzonlular kuymak yemeyi çok sever. O halde Esra kuymak yemeyi sever.
Dedüktif Düşünce
Tümdengelim yani genelden özele giderek çıkarım yapan düşünce yöntemidir.
Dedüktif düşünceye örnekler,
Bütün hayvanlar dünyada yaşar. Geyik bir hayvandır. O halde Geyikler dünyada yaşar.
Bütün bilgisayarlar elektronik cihazdır. Laptop bir bilgisayardır. Öyleyse laptoplar birer bilgisayardır.
Bütün işçiler grev yapma hakkına sahiptir. Kaan bir işçidir. O halde Kaan da grev yapabilir.
Hipotetik Dedüktif Düşünce
Hipotetik Dedüktif (ya da Hipotetik Dedüksiyon) diğer bir tanımı ile Varsayımsal Tümdengelim akıl yürütme yöntemi, bir sonucu etkileyebilecek tüm olası faktörlerin genel bir teorisiyle başlamayı ve bir hipotez oluşturmayı içerir. Hipotez üzerinden yapılacak bir deney/test ile neler olabileceğini tahmin etmek için bu hipotezden çıkarımlar yapılır. Hipotetik Dedüktif , tanımlama, hipotezleri belirleme, hipotez seçme, test etme ve sonuca ulaşma aşamalarından oluşur. Detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Hipotetik düşünceye örnek,
Telefonumuz açılmıyor.
Hipotezlerimizi belirleyelim; batarya bitmiş olabilir ya da telefon bozulmuş olabilir,
Hipotezimizi batarya bitmiş olarak varsayalım,
Bunun doğru olup olmadığını test ederek sonuca ulaşabiliriz,
Telefonu şarja takarak ve başka şarj aletleriyle deneyerek test ederiz,
Testin sonunda telefonun açılıp açılmadığına göre sonucu ulaşırız.
Paradoksal Düşünce
Paradoksal düşünce, birbirleriyle tamamen zıt olan fikirlerin olumlu yönlerini ortaya çıkarmak için bütünüyle beraber düşünmeyi ifade eden düşünce yöntemidir. İçinde bulunulan durumla yeni bir ilişki kurarak yeni bir süreç yaratır.
Paradoks, çelişkili, birbirini dışlayan, aynı anda eşit şekilde işleyen ve var olan unsurları içerir. Herkesin ve her şeyin çelişkili yönleri olabilir, paradoksal düşünceye göre bu çelişkiler neticesinde doğru yolu bulmak ve lehe kullanmak gerekir.
Analoji
İki farklı şey arasındaki bulunan benzerliklerden yararlanarak ilki için ortaya çıkan şeylerin ikincisi için de söz konusu olduğunu ifade eden düşünce yöntemidir.
Örneğin,
Ali ve Ayşe’nin 2 gözü vardır.
Ayrıca Ali’de burun vardır.
O halde Ayşe’de de burun vardır.
Kaynakça:
Ural, Şafak; Diyalektik Düşünce ve Mantık
Çetinkaya, Özün; Karl Popper’in Yönetiminde Hipotetik-Dedüktif Formun Bilişsel İnşası
metathinking.org/book/dialectical-thinking/
