Paradoks Peter ( Pyotr ) Alekseyeviç Kropotkin (9 Aralık 1842 – 8 Şubat 1921), Rusya doğumlu bilim insanı ve anarşist filozoftur. Anarko-Komünizme yaptığı katkılar ve 1902’de yayınlanan Karşılıklı Yardımlaşma adlı ünlü eseri ile tanınır.
Kropotkin, aristokrat bir ailede doğmuş ancak kendi sınıfının davranış ve eylemlerini reddetmesi onu Anarşizme itmiştir. Kropotkin, Anarko-Komünizmin kurucusu olarak kabul edilemese de, bu alanda en etkili düşünürdür.
Anarko-Komünizm nedir?
Toplumun ortak mülkiyete sahip küçük yerel topluluklar halinde örgütlenerek Sosyalist akımların aksine komünal hayata doğrudan geçiş yapılacağı fikrini destekleyen Anarşizmin bir alt dalıdır.
Kropotkin’in Fikirleri
Anarşistler için devlet, zorlayıcı bir ilişkinin en kötü biçimini temsil eder ve bu nedenle, anarşist düşüncenin özünde şu soru yatar: Devlet nasıl reddedilir? Kropotkin’e göre devlet, insanların sosyal ve işbirlikçi doğasını gizlemeye hizmet eder.
Dini ise, çoğu anarşist düşünceye uygun olarak, gayri meşru otoritenin zorlayıcı bir biçimi olarak gördü. Dinin, insanları kendi iradeleri dışında itaat etmeye zorlamak için cehennem ve cennet kavramlarını kullandığını savundu. Aynı zamanda dinler, yeryüzündeki mücadelelerine rağmen cennette ihtişam alacaklarına inandıkları için yoksulları ve işçi sınıfını hayal kırıklığına uğrattığı için sınıf eşitsizliğini de destekler.
Kropotkinin Bilimsel Yaşamı
Kropotkin, aynı zamanda jeolog, sosyolog ve zoologtur. Doğa olayları ve hayvanlar üzerinde bilimsel araştırmalar yapmıştır. Toplum ve hayvan bilimi alanında yaptığı araştırmalar bugün çoğu bilimsel çalışmaların temelini oluşturur. İnsanlar ve hayvanlar üzerinde yaptığı araştırmalar ve deneyimler sonucunda Karşılıklı Yardımlaşma teorisini oluşturmuştur. Kropotkin, Asya’da yapmış olduğu çalışmalar süresince toplumları gözlemlerken Türklerin komünal yaşam tarzı fikirlerinde etkili olmuştur.
Kropotkinin Evrim Teorisi
Evrim gerçeğini, hayvanların sosyolojik davranışlarına indirger. Darwin’in doğal seleksiyon teorisine karşı karşılıklı yardımlaşma teorisi ile insanlığın toplumsal mücadelerle kendisini koruyarak evrimleştiğini savunur.
Kropotkinin Politik Yaşamı
1871’de Kropotkin, Rusya’daki devrimci gruplara hizmet etmeye ve anarşist ideolojileri biriktirmeye başladı. Devrimci gruplardaki çalışamları,1874’te hapse atılmasıyla sonuçlandı. Kropotkin hapishanelerden kaçış süreci ile İsviçre’ye kaçtı ancak Çar II. Aleksandr’ın liderliğinden sonra, yeni Rus hükümeti Kropotkin’i İsviçre’den kovdu. Kropotkin daha sonra Fransa’ya götürüldü ve buradaki eserlerinden dolayı ve isyanları kışkırtma sebepleri ile tekrar hapsedildi. Kropotkin, Fransa’da üç yıl hapis yattıktan sonra İngiltere’ye götürüldü.
Ekim Devrimi ile Rusya’ya dönerek yaşamının son dönemini anavatanında geçirdi. Rus Devrimi’nden sonra Sovyetler Birliği’nin ilk başkanı olan Vladimir Lenin, Kropotkin’in eserlerinden o kadar etkilenmişti ki, 1919’da onunla tanışmak istedi.
Kropotkinin Eserleri
Ekmeğin Fethi,
Karşılıklı Yardımlaşma,
Bir İsyancının Sözleri: Lacivert Kitaplar,
Anarşizm Felsefesi ve Etika,
Anarşist Ahlak,
Anarşist Komünizm
