Paradoks Sosyalizmin milliyetçilikle ilişkisi oldukça karmaşıktır. Bazı sosyalist ideolojiler milliyetçiliği reddederken, diğer sosyalist kesimler ulusal kurtuluş mücadelesi veya ulusal azınlıkların haklarına destek vererek, milliyetçilik bağını korurlar.
Genellikle ülkemiz sosyalistlerinin milliyetçiliğe karşı oldukça güçlü bir karşıtlığı vardır. Bu karşıtlık, genellikle paradoks içerir çünkü karşı çıkılan Türk milliyetçiliği karşısında Kürt milliyetçiliği savunulur. Bu mantıken oldukça çelişkili bir durumdur. Bu da sosyalizmin karşıtlık ilkesi ile temellendirilse de göreceli olarak ilişkisizdir.
Sovyetler Birliğinde Milliyetçilik
Sovyetler Birliği’nin milliyetçilikle ilişkisi değişkenlik gösterir ve uzun bir zaman içinde farklı politikalar izlenmiştir. Genel itibari ile bakıldığında, Sovyetler Birliğinde birçok etnik grup barınmasına rağmen, Rus kökenli liderler ve yöneticiler sosyalist kadroda yer almıştır. Ayrıca Sovyetler Birliği’nde birçok etnik grup, sürgün edilmiş ve öldürülmüştür. Soykırım ya da etnik temizlik barındıran politikalar olmasa da, hakkını arayan ya da rejime karşı çıkan gruplar her zaman bastırılmış ve ksıtlanmıştır.
Kapitalizm ve Milliyetçilik Zıt Mı?
Sosyalistler, genellikle kapitalizm ile muhafazakar milliyetçiliği bir arada kümelese de, kapitalizm doğası gereği bu milliyetçiliği zıt kutba doğru iter. Bunu günlük hayatımızdan örneklerle açıklamak, tezin doğruluğunu daha mantıklı kılacaktır.
Bugün kapitalizmin işlediği ekonomik sistemde, ayrımcılık yapmak ve otarşik davranmak kar amacı taşımaz. Günümüzde, ırkçı mülk sahipleri bile evlerini, arabalarını satışa çıkarırken hatta kiraya verirken bile karşı tarafın etnik kökeni yerine parasal güce ve güvenine bakarlar. Aynı şekilde, bir restorana giden ırkçı bir kişi, sahibinin etnik kökenini sormaz.
Sosyalizm ve milliyetçilik konularında çalışan tarihçiler, siyaset bilimcileri ve sosyologlar bu konuda çeşitli perspektifler sunmuşlardır. Benedict Anderson – “Hayali Cemaatler” adlı kitabında milliyetçiliğin inşasını incelemiş ve sosyalizmle olan ilişkisini tartışmıştır. Eric Hobsbawm – Tarihçi olarak, milliyetçiliğin ve sosyalizmin tarihî etkileşimini analiz etmiştir. E. J. Hobsbawm ve T. Ranger (Ed.) – “Ulusal Kimliklerin İcadı” adlı kitap, milliyetçiliğin sosyalizmle olan ilişkisini ele alır. Michael Löwy – Sosyalist düşünceyi ve milliyetçilik arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaları vardır.
