Paradoks Türklerin dünya tarihinde sol dünyaya kattığı hareketler ve belirli sol hareketlere öncülük eden Türkleri başlıklar halinde inceleyelim. En altta bulunan yorum köşesine fikirlerinizi yazmayı unutmayın.
Sosyalist Turan Ülkeleri
Sovyetler Birliği’nin kurulmasıyla birlikte, Türk halklarından olan Kazak, Kırgız, Özbek ve Türkmenler gibi topluluklar, Sovyet siyasi hayatında önemli bir yere sahip oldular. Bu toplulukların önde gelen liderleri arasında, Kazakistan’ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Türkmenistan’ın ilk cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov gibi isimler yer alır.
Türkistan İslam Cumhuriyeti
1917 yılında Rusya’da gerçekleşen Şubat Devrimi sonrasında Orta Asya’da kurulan Türkistan İslam Cumhuriyeti, sosyalist bir yönetim anlayışına sahip olan ilk Müslüman cumhuriyetlerden biriydi.
Şeyh Bedrettin
Şeyh Bedrettin, 1400’lü yıllarda Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşamış bir isyancı liderdir. Şeyh Bedrettin’in düşünceleri ve eylemleri, dönemin siyasi ve sosyal koşullarına bağlı olarak anarşizm ve sosyalizmle benzerlikler göstermektedir. Ancak, tam olarak bir anarşist ya da sosyalist olarak tanımlanması doğru olamaz çünkü düşünceleri farklı akımlardan etkilenmiştir. Şeyh Bedrettin’in düşünceleri arasında ve isyanın temellerini oluşturan toplumsal adalet, eşitlik, zengin-fakir ayrımının kaldırılması gibi fikirler öne çıkmaktadır.
Vladimir Lenin
Sovyet Devriminin lideri Vladimir Lenin’in Türk kökenli olduğu iddia edilir.*
Sultan Galiyev
Sultan Galiev, Rus İmparatorluğu döneminde yaşamış bir Tatar devrimciydi. Sovyetler Birliği’nin kuruluşundan önce Bolşevik harekete katıldı ve Tataristan’da Sovyet Cumhuriyeti’nin kurulmasına öncülük etti. 1919’da Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi’ne seçildi. Ancak Stalin döneminde muhalif olarak kabul edildi ve 1940 yılında öldürüldü. Sultan Galiev, Türk milliyetçiliği ile sosyalizmi birleştirmeye çalıştı ve “milliyetçi komünizm” olarak bilinen bir ideolojiyi savundu.
Ahmet İskenderoviç Necibov
Sovyetler Birliği’nin son cumhurbaşkanı olan Ahmet İskenderoviç Necibov (Najibov), Özbekistan’da doğmuş bir Türk’tü.
Mustafa Suphi
Mustafa Suphi, Türk sosyalist lider ve gazeteciydi. 1921’de Moskova’da gerçekleşen Komintern toplantısında Türkiye Komünist Partisi’nin kuruluşunda yer almıştır.
Atilla İlhan
Atilla İlhan Türkiye’deki sol düşüncenin önemli isimlerinden biridir. Türkiye İşçi Partisi’nin kurucularından biri olan İlhan, sosyalist görüşlere sahip ve eserlerinde bu görüşleri yansıtmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin 1970’li yıllarındaki sol hareketlerine de etki etmiştir. Eserleri ile Avrupa dahil olmak üzere birçok coğrafyadan insanı etkilemiştir.
Nazım Hikmet
Türkiye’nin en önemli şair ve yazarlarından biridir. Hayatının büyük bir bölümünü sol siyasi hareketlerin içinde geçirmiş ve bu hareketlerin fikirlerini şiirlerinde ve yazılarında yansıtmıştır. Sosyalist ve komünist fikirlerle yoğrulmuş olan Nazım Hikmet, şiirlerinde işçi sınıfının, emekçilerin ve ezilenlerin sesi olmuştur. Sosyalist gerçekçilik akımının Türkiye’deki temsilcilerinden biri olarak da kabul edilir. Eserleri günümüzde dahil olmak üzere tüm dünyada ilgi görmektedir.
İbrahim Kaypakkaya
Türkiye’de de 20. yüzyılın ortalarından itibaren sol hareketler önemli bir yer tutmuştur. İlk Türkçe Marksist eserlerden biri olan “Kapitalizmin Tahlili” kitabı, Türk sol hareketinin öncülerinden olan İbrahim Kaypakkaya tarafından yazılmıştır.
*Lenin’in Türk Akrabaları, https://www.hurriyet.com.tr/lenin-in-turk-akrabalari-12053931
